Już prezentowana mapa z 1648, autorstwa Wilhelma le Vasseur de Beauplan’a, grawerowana w Gdańsku przez Guilhelmius’a /Wilhelma/ Hondiusza…
♫ – OFF TOPIC – Geodezja i kartografia – część 3
W poprzednich w dwóch częściach omówiliśmy historię geodezji i kartografii „według Bolesława Olszewicza” oraz „Encyklopedii Granata”. W niniejszej opowieści zaglądniemy do ewangelii świętej dziewicy Wikipedii…
Kolbergowie
O Juliuszu Kolbergu Olszewicz pisze tak: „po III rozbiorze prowadzono prace kartograficzno-triangulacyjne w latach 1796 – 1805. W opracowaniu tych map brali udział i nimi kierowali także Polacy: Brodowski i Juliusz Kolberg”.
W roku 1808 Juliusz Kolberg, który „przeszedł ze służby w Prusach do Polski jako inspektor rozmiarów”, wyrysował nową mapę Polski w dużej skali, która służyła do podziału kraju na departamenty i powiaty. W innym miejscu, powołując się na źródła, Olszewicz pisze, że do wykreślenia tej mapy jednak nie doszło. Powstała ona dopiero „w czasach Królestwa Kongresowego”.
W roku 1820 Juliusz Kolberg wynajduje polski planimetr.
W co najmniej dwóch miejscach Olszewicz twierdzi, że twórcą polskiej kartografii i osobą która zasłużyła się niezwykle dla kartografii światowej jest jednak Wilhelm Kolberg, syn Juliusza.
Według Olszewicza – Juliusz Kolberg – jest jednym z trzech twórców pruskiej kartografii. Pozostali dwaj to Polak, Józef Naronowicz Naroński ( 1610 – 1678, należał do najwybitniejszych Braci Polskich w Prusach, arianin urodzony w rodzinie kalwińskiej), oraz kolejny Polak, arianin Samuel Suchodolec (ur. 1649, zm 1725 )
Prace Józefa Narońskiego:
mapy dóbr Radziwiłłów.
mapa Jeziora Drużno (maj 1659).
mapy starostw i komornictw Prus Książęcych.
mapy Zalewu Wiślanego i Zalewu Kurońskiego.
projekt (1667) poprowadzenia kanałów łączących Wielkie Jeziora Mazurskie, a także łączących rzeki Dejmę i Pregołę z Niemnem.
projekty budowy i przebudowy pałaców i zamków na terenie Prus Książęcych m.in. Pałacu w Prośnie.
Opracowania Narońskiego
„Księgi nauk matematycznych”, Tom I „Arithmetica practica”, Tom II „Geometria albo rozmiar..”, Tom III „Optica lubo perspectiva..”
„Architektura militaris, to jest budownictwo wojenne”.
„Artilleria, to jest nauka o działach i o wszelkiej armacie strzelbowej”.
Józef Naronowicz-Naroński był też autorem dwutomowego dzieła historycznego „Dowód prawdziwy Istoryi o najwyższej Monarchiej Scythiej Sarmacyi..”
W pracach mierniczych Naronowicz posługiwał się astrolabium z podziałem na 360° oraz kwadrantem. Po raz pierwszy w Polsce zastosował triangulację jako osnowę pomiarów większych obszarów. Mapy wykonywał zwykle w skali 1 : 50 000. Fotokopie jego map znajdują się w Ośrodku Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Mapy te pozwalają na określenie zmian linii brzegowej jezior, będących skutkiem gospodarczej działalności człowieka (m.in. wykopanie kanałów, wykonanie nasypów kolejowych).
Prace Samuela Suchodolca:
1682 – wykonał architektoniczne rysunki miasta i zamku Poczdamu (udowodnił to profesor Marian Morelowski).
1683 – Iconographa oder Eingentlicher Grundriss der Churfürstlichen Herrschaft Potsdam. S. (Ikonorafia Poczdamu)
1685 – przekazał elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi atlas Brandenburgii zawierający 41 map.
wykonał też projekt połączenia kanałami Jeziora Śniardwy z Jeziorem Niegocin i rzeką Pregołą.
Proszę zauważyć, że w czasach Narońskiego i Suchodolca, Bracia Polscy (arianie), emigrują z Polski do Prus, gdzie ludność chyba nie jest zniemczona, bo książki są wydawane w języku polskim. Z Narońskim i Suchodolcem współpracują kartografowie: syn Narońskiego Jan Józef (zmarł 1672), a od 1672 Andrzej Woynowski. Prace Suchodolca kontynuują jego synowie: Jan Władysław oraz Stefana Tobiasz (1695–1762).
Prace Jana Władysława Suchodolca (ur. ok. 1687, zm. w listopadzie 1751 w Malborku):
Kariera zawodowa
1711-1714 – geodeta, pomocnik ojca.
1715-1721 – budowniczy gmachów rządowych.
1722-1725 – budowniczy młynów, od 1724 jako inspektor.
1726-1732 – specjalista w zakresie melioracji i hydrografii, od 1730 inspektor dróg wodnych.
po 1732 – kartograf pruski.
Prace
1726 – projekt Kanału Brożajckiego (Kanał Węgorapa- rzeka Gołdapa, wykopany 1733)).
1727 – plan regulacji Wisły i odprowadzenia wód z Żuław do Nogatu.
1732-1739 – na zlecenie króla Fryderyka Wilhelma I opracował (wielką mapę Prus) Regnum Borussiae. Episcopatus Warmiensis, Palatinatus Mariaeburgensis et Culmensis cum terrio Dantiscano et icongraphia urbis Regiomontis.
1740 – budowa wodociągów w Węgorzewie, (według projektu i pod nadzorem Suchodolca).
1744 – projekt połączenia wodnego Pisza z Wystrucią.
Jan Władysław Suchodlec w pracach swoich wykorzystywał wcześniejsze opracowania ojca Samuela Suchodolskiego oraz Józefa Naronowicza-Narońskiego. Suchodolec realizował także zlecenia dla biskupa warmińskiego Grabowskiego.
Warto dodać, że kalwini-arianie wyemigrowali z Polski po edykcie sejmowym 1658 skazującym Braci Polskich na banicję. A jak czytaliśmy w opracowaniu na temat Konstytucji 3 Maja, 100 – 150 lat później, w polskich miastach jest pełno „Niemców-kalwinów- hugenotów”, którzy prowadzą banki. Kolejne 50 lat później już nie są „Niemcami-kalwinami”, ale „Żydami”…
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Naronowicz-Naro%C5%84ski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Samuel_Suchodolec_(Suchodolski)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stara_R%C3%B3%C5%BCanka
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_W%C5%82adys%C5%82aw_Suchodolec
https://de.wikipedia.org/wiki/Preu%C3%9Fisch_Litauen
https://pl.wikipedia.org/wiki/Planimetr
Planimetr – przyrząd mechaniczny lub elektroniczny do wyznaczania pola powierzchni figur płaskich.
Historia
Za pierwszy uchodzi przyrząd J.M. Hermanna (1814), który jednak wkrótce przewyższony został wynalazkiem polskiego kartografa Juliusza Kolberga, opisanym 1820 w czasopiśmie Sylwan: „Opisanie składu i użycia planimetru nowo wynalezionego mierniczego narzędzia do dochodzenia powierzchni płaskich” (Feliks Kucharzewski 1902).
Polscy – „pruscy” – kartografowie, zgodnie z tym co pisze Wikipedia – pracowali nad planami kanałów na pograniczu „prusko-litewskim”.
Wracamy do Juliusza Kolberga. Zaglądamy do Wikipedii:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Juliusz_Kolberg
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3,_%D0%AE%D0%BB%D0%B8%D1%83%D1%88
https://de.wikipedia.org/wiki/Julius_Kolberg
https://de.wikipedia.org/wiki/Woldegk
https://pl.wikipedia.org/wiki/Woldegk
https://en.wikipedia.org/wiki/Woldegk
„Mapa Jeneralna Województwa Lubelskiego Ułożona Według Naylepszych Źródeł przez Juliusza Colberg”, Warszawa 1826
Cytat: „Juliusz Krzysztof Henryk Kolberg (Colberg / niem. Christoph Julius Heinrich Kolberg) herbu własnego (1829), ur. 7 lipca 1776 w Woldegk, zm. 5 września 1831 w Warszawie) – polski kartograf i geodeta pochodzenia niemieckiego, profesor Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, tłumacz poezji polskiej na niemiecki, członek Komisji Najwyższej Egzaminacyjnej w Królestwie w 1829 roku.
Ojciec Oskara.
Pochodził z Meklemburgii, był synem radcy sądowego. Po ukończeniu gimnazjum praktykował u geometry. Następnie ukończył Akademię Budowlaną w Berlinie. W 1796 rozpoczął pracę geometry i topografa przy pomiarach Prus Południowych, czyli części zaboru pruskiego. W 1806 został inspektorem przy komorze celnej na Solcu w Warszawie. Poślubił wtedy Karolinę Mercoeur.
Następnie pełnił funkcję inspektora pomiarów przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. W 1810 roku wraz z rodziną przeniósł się do Przysuchy, gdzie objął posadę zarządcy Zakładów Metalurgicznych Samuela Fraenkla.
W 1817 został za rekomendacją Stanisława Staszica profesorem miernictwa, geodezji i topografii Uniwersytetu Warszawskiego oraz szefem nowo utworzonej katedry. Od 1818 roku pracował równocześnie jako inspektor pomiarów Księstwa Warszawskiego.
Opublikował: Kartę pocztową i podróżną Król. polskiego i w. Ks. Poznańskiego (1817), Opisanie składu i użycia planimetru (1822), Teoryję rysowania gór (1825), Wzory rysowania map (1825), Atlas ośmiu województw (1827), Tabelę zamiany monet (1832), Kartę Królestwa Polskiego w 8 sekcyjach (1833), Porównanie miar i wag (1838).
Skonstruował pierwszy polski planimetr.
Członek czynny Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w 1829 roku.
Z Karoliną Fryderyką z domu Mercoeur (Caroline Friederike Mercoeur urodzona pod Warszawą w rodzinie francuskich imigrantów – 1788–1872) miał pięciu synów: Wilhelma (1807–1877), Oskara (1814–1890), Antoniego (1815–1882) i Juliusza Adolfa Kolberga (1818–1843) oraz Julię Kolberg (1810–1817). Pochowany został na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie.”
Rosyjska Wikipedia dodaje: „Юлиуш Кольберг, г.Колобржег, профессор Варшавского университета, доктор философии, 06.08.1829 жалован дипломом на потомственное дворянское достоинство Царства Польского.”
Mój komentarz. „Niemiec” Kolberg tak dobrze zna język polski, że tłumaczy polską poezją na niemiecki. Ciekawe czyje wiersze tłumaczył, Krasickiego?
A może dobrze znał język polski / słowiański, bo w okolicy gdzie się urodził (Woldegk), jeszcze teraz na mapie widać same „słowiańskie” nazwy miejscowości?
I nasz „pruski geometra” w czasie gdy Prusy zajmują Warszawę, zostaje zatrudniony w komorze celnej na Solcu, potem Prusacy znikają, powstaje Księstwo Warszawskie, gdzie Kolberg zostaje „inspektorem pomiarów” przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Nie pracuje tam długo, bo już od roku 1810 do roku 1817 pracuje jako zarządca Zakładów Metalurgicznych w Przysusze, ok. 40 km na zachód od Radomia.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Przysucha
Wikipedia: „Przysucha wymieniana była jako osada nad rzeką Radomką powstała w bagnistej kotlinie, która często musiała być osuszana by móc stanowić miejsce zamieszkania. Przedrostek przy- formował nazwy miejscowości, więc Przysucha to tereny przy suchym, bezleśnym miejscu.”
Wiadomo, że w 1508 i 1509 Przysucha należała do rodu Morsztynów, a w 1510 jej właścicielem był Męcina z Przysuchy. W tymże roku wieś liczyła sześć zagród na sześciu łanach. W Przysusze znajdowała się wówczas karczma, a nieopodal pracowała kuźnica na 3 koła „koneczne”. Na początku XVI w. Przysucha należała do parafii Skrzyńsko, na rzecz której oddawano dziesięcinę w wysokości 3 grzywien. W 1526 istniała kuźnica o 2 kołach i młyn o 1 kole, a dziesięcina oddawana była z pięciu i pół łanu.
Lokacja miasta
11 grudnia 1710 przywilej królewski, wydany dla Antoniego Czermińskiego herbu Wieniawa przez Augusta II Mocnego, zezwala na osadzanie się rzemieślników, także zagranicznych, i odbywanie targów. Żona Czermińskiego, Zofia, była wdową pod Jakubie Gabbonim, dzierżawcy zakładów samsonowskich przejętych w 1718 przez biskupów krakowskich i miała w Przysusze powstać manufaktura konkurującą z zakładami w Samsonowie. Spiętrzono wody Radomki i utworzono 9 stawów, z których woda napędzała maszyny kuźnic, papierni, młynów do mielenia rud, szabelni, a także tartaku i olejarni.
W 1714 król zezwolił na powstawanie cechów rzemieślniczych i odbywanie się targów dwa razy w tygodniu (soboty i niedziele). Wkrótce po tym napływający rzemieślnicy niemieccy (głównie z Saksonii i Śląska) założyli miasto zwane Czermnem. Osada posiadała rynek, znajdujący się dziś na placu kard. Wyszyńskiego.
W 1723 w Przysusze zlokalizowano żydowskie miasto o charakterze handlowo-usługowym (był to ważny ośrodek chasydyzmu). Dopiero w 1745 na tereny dzisiejszej Przysuchy zaczęła sprowadzać się ludność katolicka. W 1728 roku zmarł Antoni Czermiński, zaś dobra przysuskie przypadły wdowie po nim – Mariannie Ewie z Krasickich, która około 1738 wyszła ponownie za mąż za Jana Dembińskiego. Jan, a od 1754 jego spadkobierca – Franciszek, wspierali rozwój przemysłu w swoich włościach. W latach siedemdziesiątych XVIII w. osada posiadała wielkie piece hutnicze, rurarnię, tartak, młyny i papiernię. Na rok 1777 w Przysusze istniało 39 domów niemieckich, 85 żydowskich i 29 polskich. Dzielnica polska, zwana Urszulinem na cześć Urszuli Dembińskiej z Morsztynów, żony Franciszka, posiadała podobnie jak dzielnica niemiecka i żydowska oddzielne prawa miejskie. W roku 1777 zmarł Franciszek Dembiński, zaś dobra przejął dziedzic – Ignacy. Ignacy był żonaty trzykrotnie, ale doczekał się tylko córek, z których Amelia otrzymała w wianie Przysuchę.
Upadek Rzeczypospolitej był także upadkiem Przysuchy. Pomimo przynależności do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Królestwa Polskiego, Przysucha traciła znaczenie, głównie przez zależność miasta od dworu, odebranie wielu praw mieszczanom a częściowo przez przemarsze wojsk austriackich podczas powstania kościuszkowskiego. Wydobycie i wytop niskoprocentowej rudy żelaza (16%-18%), występującej w okolicy miasta przestawał się opłacać. W 1825 roku Amelia Dembińska wyszła za mąż za Ludwika Dembińskiego herbu Nieczuja (inna rodzina Dembińskich). Dembińscy herbu Nieczuja gospodarzyli w Przysusze aż do 1945 roku, wybudowali tu m.in. dwór, obecnie muzeum. Przysucha utraciła prawa miejskie w 1870 roku.”
Proszę mi wytłumaczyć, jak specjalista i wręcz naukowiec – „kartograf”, „na państwowej”, doskonałej posadzie, przenosi się gdzieś za Radom, by zarządzać przedsiębiorstwem „metalurgicznym”, w momencie jak według Wikipedii następuje tam upadek „metalurgii”?
Cytat: „Pierwsi Żydzi osiedlili się w Przysusze już w 1713, a więc zaraz po nadaniu praw miejskich. Powstała osobna dzielnica żydowska z własnym Rynkiem Żydowskim. Wówczas też zbudowano synagogę i kirkut. Rozkwit kahału nastąpił w I połowie XIX wieku (75% Żydów w miasteczku). Na przełomie XVIII i XIX wieku stała się Przysucha głównym ośrodkiem chasydyzmu na zachód od Wisły, za sprawą dwóch cadyków: Jakowa Icchaka Rabinowicza (Świętego Żyda) i od 1813 jego następcy, Symcha Bunina Buncharda. Święty Żyd, był sławny na całą Rzeczpospolitą, a legenda otoczyła go już za życia. Miał wielu sławnych uczniów, stworzył centrum myśli chasydzkiej, które następnie przeniosło się do Aleksandrowa, Kocka i Góry Kalwarii. W jego ohelu składano niezliczone kwitłech z prośbami, a rabin Szejn (ur. 1870) z Kalisza błogosławił pielgrzymów w imieniu Świętego Żyda.”
A kim był Samuel Frankel?
https://pl.wikipedia.org/wiki/Samuel_Fraenkel
https://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Jan_Laski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Szmul_Zbytkower
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ber_Sonnenberg
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Aleksy_Morawski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Grabowski_(minister)
„Samuel Leopold Antoni Fraenkel (ur. w XVIII wieku, zm. 17 lutego 1833 w Warszawie) – polski kupiec i bankier żydowskiego pochodzenia.
Urodził się w Niemczech skąd pod koniec XVIII wieku przybył do Warszawy, w której osiadł na stałe. Poślubił córkę Szmula Zbytkowera i Eufrozyny Gabriel (1750-1836) Atalię Józefę Adolfinę (1776-1850), wdowę po Karolu Janie Laskim, bankierze. Przejął bank założony przez tego ostatniego i pod firmą S. A. Fraenkel rozwinął jego działalność zyskując bardzo znaczącą pozycję na skalę Królestwa Kongresowego i Imperium Rosyjskiego. Firma Fraenkla posiadała fabrykę sukna w okolicy Powązek. Był członkiem warszawskiej Izby Handlowej i Rzemieślniczej, radcą Banku Polskiego. Sprawował funkcję Starszego Giełdy Kupieckiej Warszawskiej. Był wolnomularzem, należał do loży Halle der Beständigkeit.
Został odznaczony Orderem Świętego Stanisława.
Miał sześcioro dzieci: Franciszkę Mariannę (1802-1841), Joannę Adelajdę Ludwikę (1805-1883), Alfonsa Józefa Amatusa (ur. 1806), Antoniego Edwarda (1809-1883, bankiera, działacza społecznego), Wiktorię Karolinę Eugenię (1811-1843) i Atalię Karolinę Walerię (ur. 1814).
Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 20).”
I kolejna postać: „Dow Ber Sonnenberg, właściwie Berek Szmulowicz Sonnenberg (ur. 1764 w Warszawie, zm. 18 listopada 1822 tamże) – bankier i filantrop żydowskiego pochodzenia, protoplasta rodu Bergsonów (pierwotne nazwisko Bereksohn).
Urodził się w Warszawie w rodzinie żydowskiej, jako syn znanego warszawskiego kupca i przedsiębiorcy Szmula Zbytkowera (1727–1801), który dzięki królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu w 1798 uzyskał przywilej swobodnego osiedlania się i prowadzenia działalności gospodarczej, m.in. założyciela Szmulowizny na warszawskiej Pradze.
Swoją karierę rozpoczął w okresie Księstwa Warszawskiego, gdy w 1807 ze swoim szwagrem Samuelem Fraenklem oraz krakowskim kupcem Zemanem Bernsteinem zaczął dzierżawę soli w Wieliczce. W 1812 z Lazarem Cukrem założył spółkę Kompania Handlowa Soli Warzonej, będąc już udziałowcem w Kompanii Dzierżawy Koszernego założonej z kupcami Wohlbergiem, Kronenbergiem i Fürstenbergiem. Podobnie jak jego ojciec zajmował się dostawami dla wojska (liwerant) stając się monopolistą w dostawach mięsa. Dostawy te napływały pomimo zaległości w wypłatach przez Ministerstwo Przychodów i Skarbu, a magazyny prowiantowe znajdowały się m.in. w Warszawie, Gdańsku, Płocku, Ciechanowie i Mławie. W związku z tą działalnością w 1806 wraz z Aronem Fürstenbergiem założył przedsiębiorstwo handlu wołami.
W okresie Królestwa Polskiego stał się jednym z głównych dzierżawców monopolu solnego, i już w latach 1816–1821 z Samuelem Fraenklem, a od 1818 także z synem Gabrielem Bergsonem i Samuelem Markusem Poznerem dzierżawił cały monopol solny w Królestwie. Dzierżawy nie udało się jednak przedłużyć na skutek sporu z Fraenklem, którego zastąpił Ignacy Neumark.
Dochody czerpane z soli pozwoliły Sonnenbergowi na udzielanie dużych kredytów i pożyczek gotówkowych, co zjednało mu protekcję wielu wpływowych osób, takich jak senator Nikołaj Nowosilcow czy Namiestnik Królestwa Polskiego gen. Józef Zajączek. Wpływy te pozwoliły mu na uzyskanie przywilejów niedostępnych Żydom – w 1810 na mocy dekretu króla saskiego i księcia warszawskiego Fryderyka Augusta Wettina otrzymuje obywatelstwo miasta Warszawy, prawo zamieszkiwania przy ulicach niedostępnych dla Żydów przy zachowaniu przywileje noszenia tradycyjnego stroju i nie golenia brody, a także przywilej nabywania nieruchomości i posiadania dóbr ziemskich (dzięki czemu w 1821 nabywa folwarki Suchowola i Łychnowo koło Czerska). Przywileje te pięć lat później potwierdził także car Aleksander I.
W 1818 sporządził testament, w którym dziesiątą część swojej fortuny szacowanej na 5 milionów złotych przeznaczył na cele dobroczynne. Suma ta nie została zaakceptowana przez spadkobierców i w rezultacie połowa sumy została przekazana na cele dobroczynne, z czego 22,5 tysięcy przypadło instytucjom chrześcijańskim, w tym 2,5 tysięcy Instytutowi Głuchoniemych. Jako protektor chasydyzmu w Polsce i fundator praskiej synagogi najprawdopodobniej Sonnenberg chciał przekazać pieniądze jedynie dla ubogich starozakonnych, inny rozdział związany był z postawą władz Królestwa Polskiego, m.in. ministra Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Stanisława Grabowskiego.
Jego potomkowie przyjęli nazwisko Bergson. Do jego najbardziej znanych potomków należą: wnuk Michał Bergson i prawnuk Henri Bergson, laureat nagrody Nobla w 1927. ”
Przepraszam za długi cytat, ale muszę przypomnieć poprzednie informacje. Do roku 1643 słowo „żydzi”, oznaczało członków „cechu” handlarzy wołami i mięsem. Ustawy sejmowe wyraźnie zabraniały „żydom” handlu zbożem a szczególnie solą. Obcokrajowcy, czyli „nie-Słowianie”, nie mogli w Polsce posiadać ziemi, a swoje miasta-getta mogli opuszczać jedynie ubrani w stosowne płaszcze z wyraźnym znakiem: gwiazdą Dawida lub białą płachtą „krzyżacką”.
W roku 1658 wygnano z Polski „kalwinów – Arian – Braci Polskich”.
I dopiero Konstytucja 3 Maja 1791 legalizuje „cudzoziemców”, czyli nadaje im pełnię praw obywatelskich. A około roku 1798 „Niemcy-Kalwini” dzięki zdetronizowanemu królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, uzyskują pełne przywileje, które „poszerza im” syn Stanisława Augusta, Grabowski. Nie tylko mogą prowadzić w miastach banki, ale uzyskują przywileje swobodnego osiedlania się i prowadzenia działalności gospodarczej. A na dodatek monopolizują wydobycie i handel solą.
A wszystko pilotują to takie persony jak Stanisław Grabowski, rodzony syn Stanisława Augusta Poniatowskiego…
I wszyscy dostają od wszystkich ordery:
„Antoni Edward Fraenkel (ur. 25 kwietnia 1809 w Warszawie, zm. 30 maja 1883 tamże) – polski kupiec i bankier żydowskiego pochodzenia.
Urodził się jako syn kupca i bankiera Samuela Fraenkla i Atali Józefy Adolfiny (1776–1850).
Był współwłaścicielem banku działającego pod firmą S.A. Fraenkel, który rozwinął jego ojciec. Działał aktywnie w kołach gospodarczych, a także prowadził ożywioną działalność społeczną. Był członkiem Rady Przemysłowej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych oraz kuratorem Instytut Moralnie Zaniedbanych Dzieci na Mokotowie.
Jako jeden z twórców sukcesu przeprowadzonej przez rząd pożyczki wewnętrznej 14 stycznia 1839 został wyróżniony szlachectwem dziedzicznym Królestwa Polskiego, a w 1854 tytułem baronowskim Cesarstwa Rosyjskiego. Ponadto był odznaczony:
Orderem Świętego Stanisława II klasy
Orderem Świętego Włodzimierza IV klasy
Był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy z Bertą Morawską, zaś po raz drugi z Aleksandrą von Essen. Z pierwszego małżeństwa miał syna Mikołaja Jana (ur. 1839).
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 20).”
https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_%C5%9Awi%C4%99tego_Stanis%C5%82awa
https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Edward_Fraenkel
Wracając do Juliusza Kolberga. Jest sprawą zadziwiającą, że Olszewicz w swojej niezwykle bogatej bibliografii nie wspomina dzieła: „Wzory rysowania map (1825)”, a dokładnie: „Wzory rysowania mapp różnego rodzaju: szczegolniey dla użytku szkolnego wydane przez Juliusza Colberg w sześciu Tablicach.”
Tu jest skan: http://www.atmintis.mb.vu.lt/en/collections/VUB01_000605495-00003
W roku 1837 książkę ponownie wydał jego syn, Wilhelm Kolberg. To niewielkie dziełko warte jest osobnego omówienia. Dziś stwierdzę jedynie, że mam wrażenie iż czcionka, słownictwo i jakość druku, wskazuje na lata 1860 – 1870. A chyba na pewno mapy rytowano w tym samym czasie lub raczej po powstaniu mapy Mintera – 1843.
A teraz https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Kolberg
Wikipedia:
„Wilhelm Karol Adolf Kolberg (ur. 13 czerwca 1807 w Warszawie, zm. 4 czerwca 1877 tamże) – inżynier, syn Juliusza, profesora miernictwa i geodezji na Uniwersytecie Warszawskim i Fryderyki Karoliny Mercoeur, starszy brat Oskara.
Po nauce w Liceum Warszawskim, które ukończył w r. 1825, wstąpił do korpusu inżynierów wojska polskiego i słuchał kursów w Szkole Artylerii i Uniwersytecie Warszawskim. Zbudował kilka dróg, był też inżynierem Kanału Augustowskiego, a także członkiem zarządu budowy drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej.
Opublikował kilka opracowań, m.in. „Wzory rysunków topograficznych” (1837); „Drogi żelazne w Europie” (1844); „Plan miasta stołecznego Warszawy”; „Wisła” (wyszła tylko część II, 1861) i inne.
Aktywny działacz parafii ewangelicko-augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie. W latach 1874-1877 Prezes Kolegium Kościelnego.”
Najciekawsze jest to, że Wilhelm Kolberg przede wszystkim wydaje stare dzieła swego ojca.
Dzieło Juliusza „Wzory rysowania mapp różnego rodzaju, szczególniej dla użytku szkolnego (1825)” wydaje w roku 1837 jako „Wzory rysowania mapp i planów”. W roku 1862 wydano przedruk tego podręcznika bez podania autora jako: „ Wzory rysunków technicznych dla szkół”
Książkę Juliusza „Porównanie teraźnieyszych i dawnieyszych miar i wag w Królestwie Polskiem używanych (1819)” wydaje Wilhelm w roku 1838, jako „Porównanie miar i wag teraźniejszych i dawniejszych w Królestwie Polskiem używanych z zagranicznemi przez Juliusza Kołobrzeg Kolberga […] wydanie wtóre, przerobił i powiększył Wilhelm Kolberg”
https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/3675?id=3675
Dziełami Wilhelma wydają się: czterotomowe opracowanie „Drogi żelazne w Europie” – 1843 – 1844.” Jak piszą bibliotekarze i archiwiści: „Obszerny artykuł o kolejnictwie z mnóstwem szczegółów technicznych i mapą dróg żelaznych w Europie. Niestety, żadne z powyższych wydań cyfrowych mapy tej nie zawiera.”
http://www.sbc.org.pl/Content/78043/1843_1.pdf#page=72
http://www.sbc.org.pl/Content/78043/1843_1.pdf#page=272
http://www.sbc.org.pl/Content/78043/1843_1.pdf#page=499
http://www.sbc.org.pl/Content/78047/ii4620-1844_1.pdf#page=335
Moja uwaga dotycząca powyższego opracowania. Dzieło fascynujące, które postaram się omówić w planowanym od dawna podsumowaniu cyklu „300 lat pary”. Niewątpliwie powstało ono w latach 1865 – 1875, o czym świadczy nie tylko język i czcionka, ale ogromna ilość szczegółów z dziedziny prawa, finansów oraz techniki i technologii. Najwyraźniej, rzeczywiste i realne wydarzenia dziesięciolecia 1865 – 1875, przeniesiono do okresu 1830 – 1840.
Także samodzielna praca: „O brukach warszawskich i brukowaniu w ogólności” «Biblioteka Warszawska» (1843), zawiera kilka zupełnie zadziwiających informacji.
http://www.sbc.org.pl/Content/78045/ii4620-1843_3.pdf#page=114
Kolejne prace Wilhelma: „Uwagi nad rachunkowością gospodarstw wiejskich. «Biblioteka Warszawska» (1847) t.3”
http://www.sbc.org.pl/Content/81037/1847_3.pdf#page=240
„Wisła, jej bieg, własności i spławność”. Cz.2. Warszawa (1861).
http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=7610
Dodam do powyższego linku, że jest to kapitalna praca, dotycząca stanu wód dorzecza Wisły i powodzi w pierwszej połowie XIX wieku. Największe, katastrofalne powodzie były w latach 1774, 1787, 1800, 1813, 1837, 1839, 1844. Największą powodzią była powódź z roku 1813 i obejmowała całe dorzecze Wisły. Ponieważ ta katastrofalna powódź obejmowała także dorzecze Odry oraz Saksonię i wielką część obecnych Niemiec, zawsze mnie zastanawiało jak wojska Napoleona zdążyły się ewakuować z Polski, jak wojska rosyjskie dały radę dotrzeć pod Lipsk, i jak w popowodziowych błotach stoczono „bitwę narodów” (16–19 października 1813), a wcześniej dwie zacięte bitwy pod Lützen (2 maja), oraz Budziszynem (20–21 maja). Z punktu widzenia pogodowo – logistycznego – te bitwy wydają się absolutnie nierealne…
„O łanach i włókach” «Biblioteka Warszawska» (1870) t.4 s.429
Wstęp do niewydanej książki pt. Łany i włóki w dawnych czasach, jak były używane i mierzone.
http://www.sbc.org.pl/Content/91282/ii353183-1870_4.pdf#page=432
Jak widać, nie jest zrozumiały zachwyt Olszewicza nad wiekopomnymi pracami kartograficznymi Wilhelma, o których zresztą Olszewicz milczy i się na nie ostatecznie nie powołuje…
Wojciech Chrzanowski
Olszewicz dużo pisze o generale Chrzanowskim, ale mało konkretnie, skupiając się na jakichś animozjach osobistych Chrzanowskiego z generałem Prądzyńskim. Obaj byli „napoleończykami” i „kartografami wojsk kwatermistrzowskich”.
W zasadzie jedyna konkretna informacja o Wojciechu Chrzanowskim mówi nam że jako jeden z dowódców Postania Listopadowego, generał Chrzanowski, który jest na emigracji w Paryżu, w latach 1838-1859, tworzy „mapę Polski przedrozbiorowej”, na podstawie „starych map zaborców”, którą wydają w roku 1859 – jednak chyba o tej mapie nic nie wiadomo do roku 1915. Mapę rytowano na płytach miedzianych, w skali 1:300 000. Wydano ją podobno na kiepskim papierze „mechanicznym”.”
Kliknij, aby uzyskać dostęp olszewicz_1921.pdf
Olszewicz na przykład str. 94
Więcej konkretów podaje nam święta Wikipedia:
14 stycznia 1793 roku w Biskupicach w województwie małopolskim urodził się Wojciech Chrzanowski generał, kartograf, twórca pierwszej w historii mapy ziem polskich w skali 1:300 000.
Służbę wojskową rozpoczął w 1810 roku w Warszawie jako artylerzysta. W 1812 został porucznikiem I klasy i wziął udział w inwazji na Rosję, uczestnicząc m.in. w bitwie pod Smoleńskiem. Ranny dostał się do rosyjskiej niewoli. W styczniu 1815 roku wstąpił do służby w armii Królestwa Polskiego.
Pierwsze prace nad stworzeniem mapy ziem polskich podjął w roku 1822. Sześć lat później brał udział w wojnie rosyjsko -tureckiej 1828 roku. W roku 1830 odznaczony został Znakiem Honorowym za 15 lat nieskazitelnej służby wojskowej.
Po wybuchu powstania listopadowego został członkiem dowództwa Twierdzy Modlin. 18 lutego 1831 roku w potyczce pod Miłosną ledwie uniknął śmierci – w momencie kiedy rozwijał mapę na stanowisku artylerii, przelatujący pocisk spalił mapę, a jego ranił.
Po klęsce powstania, w roku 1831 wyjechał do Paryża, a następnie do Turcji, gdzie badał tamtejsze stosunki i przedkładał rządowi brytyjskiemu projekty reform, głównie wojskowych.
Siedem lat później rozpoczął studia terenowe w Azji Mniejszej, Kurdystanie, Syrii i Mezopotamii w celu opracowania koncepcji obrony tych prowincji na wypadek wojny z Rosją. W Bagdadzie organizował korpus kawalerii arabskiej. Pod koniec 1840 roku powierzono mu dowództwo wojsk tureckich w Azji Mniejszej, z którego zrezygnował na skutek braku chęci współpracy z posiłkującą Turków Armią Rosyjską.
Plonem podróży generała Chrzanowskiego na Bliski Wschód były sporządzone przez niego mapy topograficzne Iraku i Kurdystanu.
Następnie wyjechał do Francji i brał czynny udział w życiu politycznym i działaniach militarnych Wiosny Ludów. W roku 1848 objął dowództwo nad armią Piemontu. Po klęsce pod Novarą w roku 1849 wrócił na stałe do Paryża, gdzie kontynuował pracę nad stworzeniem mapy Ziem Polskich.
Mapa została ostatecznie wydana w Paryżu w 1859 roku.
Zmarł w roku 1861, dwa lata po wydaniu mapy. Został pochowany na cmentarzu Montmartre.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Chrzanowski
https://polona.pl/search/?filters=creator:%22Chrzanowski,Wojciech(1793–1861)%22
Dzieła
Poza stworzeniem mapy Polski był autorem wielu publikacji z dziedziny wojskowości, z których wymienić należy następujące pozycje:
O wojnie partyzanckiej – 1835
https://polona.pl/item/o-powstaniu,NDM3Mjk/#info:metadata
Służba wojskowa w polu – 1836
Rys taktyki zastosowanej piechoty tudzież manewra wojenne pułkowe i brygadne – Paryż 1837
https://polona.pl/item/rys-taktyki-zastosowanej-piechoty-tudziez-manewra-wojenne-pulkowe-i-brygadne,OTQ2MjQw/
O przyrządzeniach mostów i przepraw w czasie wojny – 1842
https://polona.pl/item/o-przyrzadzeniach-mostow-i-przepraw-w-czasie-wojny,OTUwNzc0/2/#info:metadata
Wyciągi z celniejszych dzieł o wyższej części sztuki wojskowej
Berlin i Paryż (1844)
http://hint.org.pl/kat/HID=A3138;r=4;p=5dc80003.1
Zawiera wypisy z dzieł: Chambray, arcyksięcia Karola, Clausewitza, Napoleona, Fryderyka Wielkiego, marszałka de Saxe, księcia de Ligne i marszałka Gouvioin Saint-Cyr.
Instrukcja służby frontowej artylerii – 1856.
https://polona.pl/item/instrukcya-sluzby-frontowej-artyleryi,OTAxNTA3NjY/6/#info:metadata
Opisanie bitwy grochowskiej wydane pośmiertnie w roku 1909.
A tu mapa Polski „sprzed rozbiorów”, którą Chrzanowski stworzył „na podstawie map państw zaborczych”. Jak pisze Olszewicz, mapa wzbudziła podziw w Europie, a potem chyba zaginęła, bo „odkryto ją” w roku 1915.
„Karta dawnej Polski z przyległymi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materiałów”. Paryż 1859.
https://humus.livejournal.com/4832180.html
Jako dodatek: „Atlas historyczny Rzeczpospolitej Polskiej. Epoka przełomu z wieku XVI na XVII. Ziemie ruskie Rzeczpospolitej”. 1899 – 1904
https://humus.livejournal.com/4401647.html
Krótkie podsumowanie i uwagi…
Jeżeli spojrzymy na jakieś opisywane wydarzenie czy czyjś życiorys, wszystko wydaje się na pozór logiczne. Jeżeli jednak zaczynamy konfrontować informacje – na przykład z różnych stron Wikipedii – od razu pojawiają się „niestykowki” i paradoksy.
Juliusz Kolberg, największy „fachowiec od map”, nie bierze udziału w tworzeniu „Mapy Mintera”, choć wydaje rodzaj „instrukcji” jak takie mapy powinno się kreślić. Krótki podręcznik zawiera grafiki które nie mogły powstać w tym czasie, bo fachowców i narzędzia sprowadzono do Polski później. Jego syn, Wilhelm, tak wychwalany przez Olszewicza nie zajmuje się kartografią, ale wydaje opracowania na temat hydrografii i kolejnictwa. Co ciekawe, w swym „dziele kolejowym”, opisuje jakieś zupełne herezje. Jak pisze, w latach 40-stych XIX wieku „palmę pierwszeństwa” w budownictwie szlaków kolejowych w Europie przejmują Austriacy. I budują oni „koleje końskie”, z drewnianymi szynami, obitymi od góry paskiem żelaza, „na wzór amerykański”.
Wojciech Chrzanowski, przez niemal 10 lat – do Powstania Listopadowego – jest jednym z „nadzorców” powstawania „Mapy Mintera”. Po Powstaniu emigruje i walczy „na wszystkich wojnach świata” ( Turcja, Włochy), a pod koniec życia, przez dziesięćlat tworzy mapę Polski przedrozbiorowej. Co ciekawe, jak pisze Olszewicz, wydał na tę mapę około 12 tysięcy franków ze zbiórek społecznych. Co wydaje się absolutnie śmieszną kwotą, nawet biorąc pod uwagę fakt, że korzystał z „map zaborców” – które jeszcze wtedy nie powstały.
Do tego, w przerwach „wojennych”, pisze różne książki, w tym w roku 1856 „regulamin wojsk artyleryjskich”. Szanowny Czytelniku! Z kontekstu wynika jednoznacznie, że jest to pierwszy „regulamin artyleryjski” dla „powstającej artylerii w Wojsku Polskim”. Abstrahując od informacji tam zawartych na temat „armat”, które opisują jakieś zupełne średniowiecze, należy zdawać sobie sprawę, że żołnierz bez regulaminu nawet nosa sobie rękawem nie podetrze. Jeżeli pierwsze ustawy sejmowe mówiące o artylerii w wojsku Rzeczpospolitej powstały w latach 1576 i 1625, to jak to funkcjonowało przez prawie 300 lat bez szczegółowego regulaminu wojsk artyleryjskich?
Koniec części trzeciej i kilka dodatkowych uwag. Pozostałe informacje i wnioski w kolejnej części…
Jak Czytelnikowi pokazywałem w pierwszej części – https://kodluch.wordpress.com/2019/01/28/%e2%99%ab-off-topic-geodezja-i-kartografia-czesc-1/ – data jaka widnieje na mapie nie ma nic wspólnego z datą związaną z tym co zawiera mapa i jeszcze mniej ma wspólnego z datą jej wydania (stworzenia, wygrawerowania, odbicia).
Od czasów Merkatora i Orteliusza, powiedzmy od roku 1600, przez ponad 100 lat drukowano ich stare mapy, czasem tylko aktualizując daty. Po roku 1800 na mapach pojawiły się skale map. Po roku 1850 zaczęto wiązać poszczególne, wyznaczone osobno południki.
Na widniejącej na samej górze mapie Beauplan’a, mamy nie tylko siatkę geograficzną, ale i skalę – w tym „mile Gallijskie” – Lieuse Gallicae. Do tego widzimy jakąś postkatastroficzną linię brzegową Morza Czarnego, ogromne obszary pustynne: „Loca Deserta albo Dzikie Pole”. Nie wspominając o dziwnych kierunkach rzek…
A jak się tworzył / znikał Półwysep Helski? Przypomnijmy:
1831
Lizars, Daniel – 1831 Poland, Lithuania
Publisher: John Hamilton – Edinburgh
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~31299~1150552:Poland,-Lithuania?sort=pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no&qvq=sort:pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no;lc:RUMSEY%7E8%7E1&mi=6660&trs=74885
1797
Schraembl, Franz Anton – 1797 – IIII. Neueste Generalkarte von Deutschland in XXIV Blattern.
Publisher: Joseph Philipp Schalbacher – Vienna
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~303903~90074422:IIII–Neueste-Generalkarte-von-Deut?sort=pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no
1808
Smith, Charles – 1808 – Poland.
Publisher: C. Smith – London
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~241271~5512542:Poland-?sort=pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no&qvq=sort:pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no;lc:RUMSEY~8~1&mi=9758&trs=74885
1787
Kitchin, Thomas – 1787 – A new map of the Kingdom of Poland with its dismembered provinces.
Publisher: Robert Sayer – London
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~3651~420026:A-new-map-of-the-Kingdom-of-Poland-?sort=pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no&qvq=sort:pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no;lc:RUMSEY%7E8%7E1&mi=5964&trs=74885
1619
Gerard Mercator – 1619 circa – Prussia
https://www.raremaps.com/gallery/detail/37251/prussia-mercator
https://screenshots.firefox.com/9iJVPcQb1abzXIwT/www.raremaps.com
1788
Schraembl, Franz Anton / Zannoni – 1788 – Composite Map: 85-88. Generalkrte von Polen, Litauen, und den Angraenzenden Landern.
Publisher: Joseph Philipp Schalbacher – Vienna
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~303958~90074367:Composite-Map–85-88–Generalkrte-v?sort=pub_list_no_initialsort%2Cpub_date%2Cpub_list_no%2Cseries_no
To kiedy Hel powstał albo zniknął pod wodą?
Wikipedia:
„Pierwsze wzmianki o grodzie pochodzą z IX wieku. Osada przeżywała bujny rozwój, stając się znaczącym miastem, głównie dzięki rybołówstwie za sprawą morza bogatego w śledzie. Szybki rozwój miasta miał miejsce w XII wieku, Prawa miejskie Hel otrzymał około 1260 roku, miasto było już wówczas znacznym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym, a manifestacją jego zamożności był ratusz z zegarem mechanicznym.
W szczytowym okresie rozwoju miasto liczyło blisko 1,2 tys. mieszkańców, a na zabudowę składało się co najmniej 180 domów. Obwarowań miasto najprawdopodobniej nie posiadało. Poza ratuszem znajdował się tu kościół pw. NMP, szpital Bożego Ciała i więzienie. W Starym Helu swoje bazy wypadowe mieli piraci, atakujący statki idące do Gdańska. W 1396 roku w mieście stacjonowała licząca 84 okręty krzyżacka flota, która szykowała się do wyprawy karnej przeciw Witalijczykom (piratom).
Pod koniec średniowiecza miasto zaczęło podupadać, gdy ławice śledzi przeniosły się w inne rejony Bałtyku, a gdańscy kupcy zaczęli wykupywać usługi helskich rybaków na nieuczciwych zasadach. Dodatkowo Kazimierz IV Jagiellończyk oddał miasto pod zwierzchność Gdańska, co spowodowało nałożenie na (Stary) Hel licznych danin i podatków. Kłopoty gospodarcze oraz surowe prawodawstwo miejskie spowodowały emigrację ludności z miasta, wówczas powstała także w pobliżu osada, który z czasem rozwinęła się we współczesny Hel (wówczas Nowy Hel). Jeszcze w XV w. panowała równowaga między obydwoma ośrodkami.
W Wielkanoc 1572 roku miasto Stary Hel strawił pożar (podłożony prawdopodobnie przez szwedzkich żołnierzy), który przyśpieszył upadek miasta. Jednym z nielicznych budynków, który przetrwał był kościół, którego mury wizytował w 1702 r. biskup Stanisław Szembek. Wkrótce potem ruiny kościoła rozebrano, a materiał wykorzystano do rozbudowy kościoła luterańskiego w Nowym Helu.
Do zniszczenia miasta przyczyniło się także morze, które podmywało budynki. W efekcie obecnie linia brzegowa Mierzei Helskiej jest na jego krańcu cofnięta o 200–250 metrów w stosunku do stanu z XV wieku. Jeszcze w XVII wieku na mapach tej okolicy umieszczano zarówno Stary Hel, jak i (Nowy) Hel. W początkach XVIII wieku miasto było tylko skupiskiem porzuconych ruin, z czasem wchłoniętych przez Bałtyk. Jedynymi śladami po Starym Helu były wyławiane okresowo kości, pochodzące z zalanego starohelskiego cmentarza. Mieszkańcy mierzei utrzymywali, że jeszcze na początku XX wieku na Helu znajdowały się drogowskazy prowadzące do zatopionego miasta.
Pod koniec dwudziestolecia międzywojennego w Helu rozpoczęto budowę portu wojennego. Podczas prac w odległości kilkuset metrów na północny zachód od portu rybackiego w Helu, na głębokości dwóch–trzech metrów natrafiono na ruiny Starego Helu. Ruiny przebadali wstępnie archeolodzy z Torunia, jednak wysoki priorytet inwestycji sprawił, że badania były krótkie, po czym ruiny zostały zasypane, a port pośpiesznie ukończony. Także obecnie prace archeologiczne są niemożliwe z powodu położenia ruin na terenach wojskowych”
Jeżeli Hel był tak dużym miastem, że miał „zegar mechaniczny”, to mamy połowę XIX wieku a nie połowę wieku XIII. Bo takie zegary pojawiły się po roku 1860. A szczątki miasta były widoczne na początku XX wieku, więc nie mogło morze pochłonąć miasta z końcem XVII wieku…
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stary_Hel
Proszę porównać mapę Mintera – wydana oficjalnie w 1843, odtajniona w 1857
https://polona.pl/item/topograficeskaa-karta-carstva-pol-skago-topograficzna-karta-krolestwa-polskiego-carte,Mzc0MjE5OA/1/#info:metadata
Na mapie widzimy nieprawdopodobną ilość bagien, piasków, lasów bagiennych. Sporo kanałów odwadniających, bardzo szerokie rzeki i ogromne tereny zalewowe.
Ogromna ilość wiatraków, progów wodnych, młynów na rzekach. Bardzo dużo różnych zakładów przemysłowych: młyny wodne, kopalnie, huty – w miejscach gdzie teraz tylko nazwy miejscowości podpowiadają że „coś tam było”…
BARDZO dużo kolonii niemieckich – na mapie to „kolonie holenderskie” – są zakładane na terenach położonych przy rzekach, tam gdzie ustąpiła woda? Na ogół ta zabudowa to bardzo regularne „ulicówki” – domy budowane w szyku, jeden obok drugiego.
Podobnie wygląda teren na linkowanych wyżej i powtórzonych niżej mapach, rzeki płyną obok miejsc w których płyną obecnie, a bagna zajmują pewnie 25 – 30 % powierzchni całego terenu.
„Karta dawnej Polski z przyległymi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materiałów”. Paryż 1859.
https://humus.livejournal.com/4832180.html
„Atlas historyczny Rzeczpospolitej Polskiej. Epoka przełomu z wieku XVI na XVII. Ziemie ruskie Rzeczpospolitej”. 1899 – 1904
https://humus.livejournal.com/4401647.html
Warto przyjrzeć się też mapom „katastroficznym”, linkowanym przeze mnie tutaj: https://kodluch.wordpress.com/2017/11/14/%e2%99%ab-off-topic-rozprawa-o-zmianach-na-kuli-ziemskiej/
Dodatkowe ciekawostki z Wikipedii:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mapy_Reymanna
https://de.wikipedia.org/wiki/Daniel_Gottlob_Reymann
http://polski.mapywig.org/viewpage.php?page_id=44
Na przełomie XVIII i XIX wieku pracujący dla pruskiej armii kartograf Daniel Gottlob Reymann rozpoczął pracę nad serią map obejmujących tereny Niemiec i krajów sąsiednich. Mapy te, w swoich założeniach, miały być materiałem, którego dokładność byłaby wystarczająca dla potrzeb wojska. W 1806 r. D.G.Reymann wydał pierwsze arkusze, sukcesywnie drukując nowe mapy aż do swojej śmierci w 1837 r.
W 1836 r. opracowane 142 arkusze oraz materiały do przygotowania kolejnych zostały przekazane Heinrichowi Berghausowi, który kontynuował drukowanie map, opracowywanych na zlecenie Fryderyka Wilhelma III, przez Karla von Oesfeld oraz Friedricha Handtke. W tym okresie zbiór map rozszerzono do około 330 arkuszy. Od 1846 r. prawa wydawnicze przejęła oficyna Carla Flemminga, który ponawiał ich edycje aż do 1874 r. W 1876 r. prawa do całości zbioru zakupił Sztab Generalny Armii Pruskiej, który wydawał mapy z tej serii do 1908 r.
W połowie XIX wieku, prawdopodobnie już w okresie wydawania map przez oficynę Carla Flemminga, poszerzono zbiór o dalsze 100 arkuszy, do około 430 map, natomiast do wojny francusko-pruskiej wydano kolejne tworząc komplet 529 map. Pełny zestaw pokrywał tym samym tereny zachodniej Francji, Belgii, Holandii, Szwajcarii, Niemiec, Czech, część Austrii, Polskę oraz Litwę.
Mapy Reymanna były uznawane za jedne z najdokładniejszych XIX wiecznych map Europy Środkowej. Dla terenów Rosji i Europy Wschodniej stanowiły jedyny dokładny materiał poza mapami rosyjskimi. Na ich bazie sporządzono większość niemieckich map dla tych regionów w trakcie I wojny światowej.
Tu przypomnę, że
Jean Dominique Cassini kieruje pracami nad stworzeniem dokładnej mapy Francji. Plan stworzenia dokładnej mapy Francji na podstawie pomiarów triangulacyjnych powstał już w roku 1678, lecz został zrealizowany dopiero w następnym stuleciu. Było to ogromne i epokowe przedsięwzięcie. Zawiązano specjalne towarzystwo akcyjne z poparciem Ludwika XV. Pomiary wykonywali inżynierowie cywilni w ciągu 40 lat ( 1750 – 1790). W wyniku tych prac, powstała mapa Francji na 184 arkuszach w skali 1:86 400.
Szczegółową mapę Rosji, zwaną „stuarkuszową”, wydano w roku 1805, którą w roku 1816 rozszerzono o 16 arkuszy przedstawiających Kongresówkę.
W roku 1812 powstaje mapa „Semitopograficzeskaja karta inostrannym władienjam po zapadnoj granicie Rossijskoj Imperii ( 95 arkuszy, skala 1: 252 000 ).
Te rosyjskie mapy są jednak utajniane i w praktyce chyba nieznane zarówno armii „rosyjskiej” jak i „armii napoleońskiej”.
60 -arkuszowa „Mapa Mintera” powstawała w latach 1822 / 28 – 1843…
Kolejna, już „triangulowana” i do tego „metryczna” mapa Francji powstaje około roku 1860 i jest to najprawdopodobniej uwieńczenie 50-letnich prac kartograficznych rozpoczętych „za Napoleona” jako „mapa Cesarza”.
W powyższym kontekście wydaje się możliwe wykonanie przez Reymanna w ciągu 30 lat 142 arkuszy map, jednak wykonanie do roku 1870 – przez 33 lata – kolejnych 387 arkuszy map wydaje się absolutnie nierealne.
Index arkuszy obrazujący zasięg map pełnego wydania Reymann’s Special-Karte
Przykładowa mapa – arkusz Poznań – drukarnia Carla Flemminga (około 1845–75) )
Detail aus einer Reymann-Karte
Kolejna perełka:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Astrolabium_Danjona
Idea pomiarów astrometrycznych metodą równych wysokości (czyli pomiarów momentów przejść gwiazd przez określony almukantarat) sięga XVI wieku, jednak jej nowoczesną postać stworzył dopiero w XIX wieku Carl Friedrich Gauss. Publikacja Gaussa, jej krytyka przez Delambre’a i publiczna dyskusja obu uczonych sprawiły, że metodą tą zainteresowało się wielu ówczesnych naukowców. W 1828 roku zaproponowaną przez Gaussa metodę wykorzystano z powodzeniem do wyznaczenia szerokości geograficznej obserwatorium w Nikołajewie. Ostateczna analityczna postać metody równych wysokości została opublikowana pod koniec XIX wieku. Początkowo obserwacje prowadzono przy pomocy sekstantu, jednak wzrost wymagań dotyczących dokładności sprawił, że już na przełomie XIX i XX wieku podjęto próby skonstruowania przyrządu specjalnie dedykowanego do tego typu pomiarów.
Mam nadzieję, że do Czytelnika dotarło iż dopiero po roku 1828 opracowano i wdrożono w praktyce metodę określania szerokości geograficznej za pomocą sekstantu. Jednak ówczesne sekstanty były mało dokładne i postanowiono skonstruować „przyrządy specjalnie dedykowane do tego typu pomiarów”…
Krótko mówiąc, do roku 1828 nie można było dokładnie określić szerokości geograficznej danego punktu w terenie.
Do tego, by określać długość geograficzną, należało poczekać kolejne 50 lat, by skonstruować dokładne chronometry i połączyć odległe miejsca liniami telegraficznymi…
ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ
Zgodnie z sugestiami Czytelników, tym którym podoba się moja „pisanina”, umożliwiłem składanie osobistych podziękowań…
Można podziękować poprzez portal „Patronite”:
https://patronite.pl/blogbruska
Lub przez PayPal:
blogbruska@gmail.com
ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ ʘ
= = = = = = = = = = = = = = = = = =
Do tłumaczenia tekstów można stosować na przykład:
http://free-website-translation.com/
= = = = = = = = = = = = = = = = = =
♫ – OFF TOPIC – SPIS TREŚCI tematów „OT”
https://kodluch.wordpress.com/2018/03/16/%e2%99%ab-off-topic-spis-tresci-tematow-ot/
https://kodluch.wordpress.com/about/
= = = = = = = = = = = = = = = = = =
KODŁUCH 
4 uwagi do wpisu “♫ – OFF TOPIC – Geodezja i kartografia – część 3”